گیاه هرزه زرد پیچک و روشهای کنترول آن

زرد پیچک

گیاهی است یکساله، از خانواده  convolvulaceaeکه با تخم تکثیر می یابد. فاقد کلوروفیل بوده،که خود قادر به تامین مواد غذایی مورد نیاز نبوده و به صورت انگل از مواد غذایی سایر گیاهان استفاده میکند.به عبارت دیگر:این گیاه عالی ریشه ندارد و کاملاً به گیاهان میزبان خود وابسته است.

ساقه های آن بدون برگ و به صورت رشته های نازک و نخ مانند به رنگ زرد متمایل به نارنجی است که به دور ساقه و برگ گیاه میزبان می پیچد و با ایجاد مکینه هایی به ان متصل می شود.از محل اتصال زرد پیچک به گیاه میزبان،رشته های زیادی خارج شده و در جهات مختلفی حرکت میکند و سایر اندامهای میزبان یا بوته های مجاور را آلوده می سازد.این گسترش با پیشروی آلودگی ادامه می یابد و پس از مدتی توده های انبوه زرد پیچک به صورت لکه های زردرنگ و به اندازه های مختلف در مزارع ظاهر میشود.یک بوته زرد پیچک با پیشروی خود میتواند لکه ای به قطر 3متردریک مزرعه رشقه به وجود آورد ،در آلودگی شدید80تا100درصد مزرعه را میپوشاند. که در این موقع با جذب مواد غذایی و جلوگیری از رسیدن نور به رشقه شدیداً رشدو نمو گیاه میزبان را مختل و ان را نابود میکند.

رشته های زرد پیچک گلهای کوچک سفیدرنگی تولید میکنند، بذرهای ریز و گرد این گیاه سطح صاف دارند و رنگشان خاکستری مایل به قهوهای است.بذر زرد پیچک پس از قرار گرفتن در شرایط مساعد جوانه زده،رشته نخ مانندی به طول10سانتی متر از ان خارج میشود وبه دنبال میزبان میگردد.اگر میزبانی پیدا نشود پس از مدت کوتاهی(تقریبا10تا15روز)ذخیره غذایی دانه تمام شده گیاه از بین خواهد رفت.بذر زرد پیچک پوسته خارجی سفت و بسیار محکمی دارد که ان را از عوامل نامساعد محیطی حفظ میکند و به بذر امکان میدهدکه10تا20سال در زمین زنده بماند.هر سال تعدادی از بذرها که پوسته خارجی انها نرم و قابل نفوذ شده باشد در مزارع میرویند.بدین ترتیب،رویش بذر در یک زمین الوده سالها ادامه خواعد داشت.هر قدر خاک نرمتر و مواد الی و رطوبت ان بیشتر باشد،میزان بیشتری از بذرهای زرد پیچک جوانه میزنند و میرویند.رشته،پس از خارج شدن از بذر و امدن به سطح زمین و یافتن میزبان ارتباطش با زمین قطع میشود.

روشهای کنترول: 

بهترین راه مبارزه با زرد پیچک ان است که از آلودگی مزارع و باغها جلوگیری شودو در صورت آلودگی از راههای مختلف با ان مبارزه کرد.برای جلوگیری از آلودگی رعایت نکات زیر ضروری است.

1. از بذرهای عاری از بذر زرد پیچک استفاده شود برای این کار باید در بوجاری بذر محصولات دقت شود.

2. اگر قرار باشد کود دامی به زمین اضافه شود باید دقت کرد که حتما از کود پوسیده استفاده شود.

3. علفهای هرز زمینهای زیر آیش و اطراف مزارع را که کانونهای تکثیر و انتقال هستند باید به موقع و قبل از اینکه زرد پیچک به بذر بنشیند، به وسیله شخم سطحی نابود کرد.

4. از پخش شدن رشته های زرد پیچک به وسیله ادوات کشاورزی باید جلوگیری شود واجازه داده نشود که این رشته ها به قسمتهای سالم مزارع راه یابند.

مبارزه با زرد پیچک به صورت مکانیکی و شیمیایی انجام میشود.مبارزه مکانیکی شامل چیدن و از بین بردن مناطق آلوده، خارج کردن لکه های زرد پیچک از مزرعه،و چرای دام در مزرعه است که این راه مخصوصاً در مزارع رشقه انجام میگیرد.چرای دام بدین ترتیب است که در اواخر زمستان و یکی دو مرتبه در بهار و پس از برداشت محصول، مزرعه توسط گوسفند چرانیده میشود.سوزاندن لکه های انگل با شعله افکن، پوشاندن لکه های آلوده با کاه یا کلش به طور متراکم و به ضخامت10تا15سانتی متر،وغرقاب کردن مزارع آلوده به منظور خفه کردن رشته های زرد پیچک نیز از جمله راههایی هستند که در مبارزه مکانیکی با این انگل استفاده می شوند.

کنترول کیمیاوی  زرد پیچک در مزارع رشقه:

 1)کلرتال دیمتیل (داکتال) (wp75%) 12- 8 کیلوگرم در هکتار؛ بعد از کاشت قبل از سبز شدن یا اوایل بهار قبل از بیدار شدن رشقه

2)پاراکوات (گراماکسون) (sl20%) 5- 3 لیتر برای ازبین بردن هسته آلودگی

3)گلیفوزیت (رانداپ) (sl 41%) 730- 366 سی سی قبل از گلدهی زرد پیچک

مشخصات گیاهشناسی :

تیره زرد پیچک (Cuscutaceae )

 گیاهانی انگلی . یک ساله و یا چند ساله. غالبا بالا رونده و پیچان . معمولا بدون کلروفیل. ساقه ها توسط اندام های مکنده به میزبان چسبیده . بدون برگ به نظر میرسد. برگ ها به فلس های کوچک تقلیل یافته (تبدیل شده). گل ها نر ماده . منظم . کم و بیش گوشتی . معمولا دسته ای در گل آذین سر سان (بعضی اوقات چتری یا سنبله مانند). محوری و بدون گرزن مانند . کاسه و جام گل در قاعده لوله ای . مهمولا 5-4 لوبه . سفید . قرمز . گاهی زرد . پرچم ها 4-5 تایی . مساوی تعداد لوب های جام گل . روی گلبرگی  متناوب با لوب های جام گل . فلس های گلبرگ نما بر روی لوله جام گل زیر هر پرچم رشد می کنند (دیده می شود) . تخمدان زبرین (فوقانی). دو خانه ای. هر خانه دارای دو تخمدان واژگون . خامه دوتایی یا به هم پیوسته . منفرد انتهایی . میوه کپسول .شکوفای سر پوشی (مجری) یا منظم . 1- 4 دانه ای . جنین فاقد لپه .

از این تیره جنس ()یا زرد پیچک با حدود 22 گونه در ایران وجود دارد . همگی پارازیت هستند و بر روی گیاهان مختلف زراعی مثل رشقه . ریحان . سماق . اسپرس . داوودی. اسکنبیل . کلاه میر حسن . و خار شتر دیده می شود .

دوستان عزیز توجه فرمائید که  موضوع مورد نظرما بیشتر بر روی زرد پیچک رشقه زار ها و باغ ها خواهد بود .

مشخصات کلی زرد پیچک:

زرد پیچک گیاهی است یک ساله و انگلی با نام علمی (Cuscuta  )از خانواده ( Cuscutaceae )که بعضی ها از آن به عنوان تنها عضو انگلی خانواده(Convolvulacrae )(پیچک) یاد می کنند .

زرد پیچک رشقه :

رنگ رشته های این زرد پیچک نارنجی مایل به زرد است.مهم ترین میزبان آن رشقه است . زرد پیچک نه تنها طعم رشقه را به عنوان علوفه نامطلوب می سازد بلکه آن را تا حدی نیز سمی می نماید. در صورت کنترل ننمودن آن محصول از نظر کمی و کیفی کاهش یافته و عمر مزرعه کوتاه می شود . میزبان های دیگر این زرد پیچک عبارتند از : چغندرقند. بعضی از سبزی های جالیز . شبدر قرمز . نخود سفید.

زرد پیچکی که معمولا به علف های هرز کنار مزارع و جاده ها . به خصوص خارشتر میزند . از این نوع زرد پیچک است.

زرد پیچک درختی :

این زرد پیچک شاید یکی از قوی ترین علف های هرز موجود در جهان باشد که ضخامت رشته های سبز رنگ و یا قرمز آن به 3 میلی متر می رسد . میزبان های این انگل را انواع درختان و درختچه ها تشکیل می دهندکه مهمترین آنها در ایران عبارتند از : مو . انار. مرکبات . زیتون . انواع درختان میوه . رز و سبزی ها نیز از دیگر میزبان های زرد پیچک درختی  به شمار می آیند .زرد پیچک درختی در صورت کنترل ننمودن آن می تواند شاخه ها و یا درخت را کاملاخشک نماید.

کنترول زرد پیچک

1- توصیه های عمومی :

- استفاده ار بذر زرد پیچک گیری شده هنگام کاشت محصول

- در صورت استفاده ار کود حیوانی باید حتما از نوع پوسیده آن استفاده شود تا اگر به بذر زرد پیچک آلوده باشد از میان برود .

- علف های هرز واسطه مناسبی برای اتصال زرد پیچک به محصول می باشند لذا کنترل علف های هرز و باغ یکی از بهترین راه های مبارزه با زرد پیچک می باشد .

- از تعلیف دام در محل های آلوده به زرد پیچک بذر نشته خودداری شود زیرا این بذر ها می توانند توسط فضولات دام به مناطق دیگری انتقال یابند .

- زرد پیچک را قبل از به بذر نشستن به هر طرق ممکن نابود نمایید:مکانیکی.شیمیایی. سوزانیدن و غیره . زیرا همین بذرها خاک را برای سال آینده آلوده می سازند .

- هر قطعه از رشته های زرد پیچک در طول فصل بهار و تابستان به تنهایی می تواند رشد کرده و آلودگی ایجاد نماید.لذا به هنگام مبارزه مکانیکی کلیه زرد پیچک های کنده شده باید در جایی به دور از محصول جمع آوری و روی آن نیز خاک ریخته شود . یا بهتر  این که سوزانیده شوند تا بذرهای موجود نیز از میان بروند.

- ایجاد تناوب زراعیدر زمین های آلوده به زرد پیچک با کاشت محصولات مقاوم مانند: گندم . جو . ذرت و یا سویا .

- شخم عمیق بذر های جدبد زرد پیچک را به عمق خاک می برد و از جوانه زدن آنها جلوگیری به عمل می آورد.زمین های که به این منظور شخم زده می شوندباید تا چندین سال بعد شخم عمیق زده نشوند تا از بالا آمدن بذور دفن شده جلوگیری به عمل آید . البته این عمل باعث می شود تعدادی از بذرهای دفن شده در عمق خاک نیز به سطح آورده شوند برای مبارزه با این بذور تیلر و یا شخم کم عمق در بهار جوانه های زرد پیچک را نابود می سازد .

- کنترل زرد پیچک های حواشی مزرعه با روش های توصیه شده (مکانیکی . شیمیایی . سوزانیدن و غیره) برای پیشگیری از انتقال بذر آن از طرق کانال های آبیاری . حیوانات و غیره .

تاخیر در آبیاری محصول تا حد زیادی که به آن آسیبی وارد نشود و در نتیجه خشک نگه داشتن خاک تا عمق 2 سانتی متر مانع از جوانه زدن بذر زرد پیچک می شود.

2- مبارزه  با زرد پیچک در مزارع  رشقه:

- استفاده ازتخم بذری عاری از تخم  زرد پیچک  هنگام کاشت .

- کاشت رشقه در اواخر تابستان  یا در پاییز به جای بهار آلودگی اولیه زرد پیچک را با رسیدن فصل سرما از میان می برد.

- کاشت با تراکم بالا ایجاد سایه نمی نماید و از جوانه زدن زرد پیچک جلوگیری به عمل می آورد .

- در مناطقی که رشقه باید در بهار کاشته شود می توان از 15-12کیلو گرم در هکتار علف کش دکتال (کلرتال دیمیتل75درصد پودر)قبل از سبز شدن رشقه و علف های هرز از جمله زرد پیچک استفاده نمود . دررشقه چند ساله (از سال دوم به بعد)دکتال را می توان در اواخر زمستان اندکی قبل از رویش بهاره رشقه سمپاشی نمود . هنگام مصرف این علف کش زمین باید از رطوبت کافی برای  تاثیر بیشتر سم برخوردار باشد . بنابراین در صورت خشک بودن زمین یک نوبت آبیاری مزرعه توصیه می شود .

- در صورتی که پیشگیری های فوق انجام نشد و یا به عللی موثر واقع نشد و مزرعه باز هم به زرد پیچک آلوده گردید لکه های آلوده به زرد پیچک را می توان به روش های زیر از میان برد : پاشیدن محلول1% پاراکوت(یا3لیتر در هکتار)در منطقه آلوده به زرد پیچک . سوزانیدن منطقه آلوده توسط شعله افکن و یا وسایل مشابه . پاکسازی مکانیکی منطقه از زرد پیچک و بیرون بردن انگل به خارج از مزرعه .

- در صورتی که منطقه وسیعب از مزرعه به زرد پیچک آلوده باشد می توان توسط علفکش رانداپ(گلیفوزیت41درصد ای سی) به میزان 730-360سی سی در هکتر زمانی که  ارتفاع 25- 20 سانتی متر داشته باشد سمپاشی نمود . این سمپاشی باید یک با پس از ده روز تکرار شود .

دررشقه سال اول سمپاشی باید در زمان 8 برگی رشقه انجام پذیرد .

- در زمان آلوده بودن رشقه به زرد پیچک برداشت محصول باید قبل از به بذر رفتن زرد پیچک صورت پذیرد تا از انتشار بذر ممانعت شود.

- از سال دوم به بعد تاخیر در برداشت رشقه با سایه انداختن روی زمین مانع جوانه زنی بذر زرد پیچک می شود

3- مبارزه با زرد پیچک درختی در باغ ها :

معمولا باغ هایی به زرد پیچک آلوده اند که از نظر مدیریت علف های هرز ضعیف هستند . بنابراین بهترین اقدام  برای آلوده نشدن باغ ها به زرد پیچک مبارزه کلی با علف های هرز آن می باشد . زیرا علف های هرز به خصوص بعد از بلند شدن واسطه مناسبی برای رسانیدن زرد پیچک  به سبزینه درختان هستند.

بریدن پا جوش درختان و حتی الامکان شاخه های نزدیک به زمین امکان آلوده گی به زرد پیچک را به حداقل می رساند.

برای مبارزه با علف های هرز در باغ ها (به خصوص انار)می توان در اوایل رشد زرد پیچک و غلف های هرز توسط محلول1% پاراکوت (یا 3لیتر در هکتار)سمپاشی نمود . ممکن است عملیات سمپاشی یک یا دو بار دیگر در طول فصل رویش نیاز باشد که باید انجام شود . توجه داشته باشید که علف کش پاراکوت در اثر برخورد با هرگونه سبزینه گیاهی آن را خشک می کند بنابراین هنگام سمپاشی سم نباید به سبزینه درخت اصابت نماید.

در باغ های انگور به خصوص انگور خوابیده توصیه می شود قبل از شروع رشد بهاری سطح باغ توسط 15-12 کیلو گرم دکتال سمپاشی شود و اگر زمین مرطوب نباشد یک نوبت آبیاری پس از سمپاشی انجام شود . استفاده از دکتال در باغ های انار و سایر باغ های آلوده به زرد پیچک در صورت مقرون به صرفه بودن توصیه می شود .

مبارزه مکانیکی با علف های هرز و استفاده از انواع ابزار و تیلر به تعداد دفعات مورد نیاز نیز در کنترل زرد پیچک و علف های هرز موثر می باشد .

بعضی از باغداران زرد پیچک درختان را با دست زرد پیچک گیری کرده آنهارا در مکانی خارج از باغ می سوزانند . این کار در کاهش و جلوگیری از گسترش آن موثر است ولی درختان را کاملا از زرد پیچک پاک نمیسازند و به این ترتیب مقداری زرد پیچک روی درخت باقی می ماند که به بذر می نشیند و باغ را برای سال آینده آلوده می سازد .

یکی دیگر از راه های مبارزه با زرد پیچک و علف های هرز در باغ ها به خصوص باغ های انار . چرانیدن گوسفند است . به این صورت که در اوایل رشد علف های هرز و زرد پیچک یک یا دو بار گوسفند را در باغ می اندازند . تجربه نشان داده است که این روش بسیار موفق و موثر است .

پاراکوات گیاه کشی است که از طریق اندام سبز هوایی به سرعت جذب می شود بطوری که بعد از 5ساعت ریزش باران دیگر بروی علف هرز تاثیر منفی در جذب سم ندارد. پاراکوات به غشاء سلولی و سیتوپلاسم آسیب می رساند در نتیجه بسرعت باعث پژمردگی و خشک شدن اندام هوایی می شود. پاراکوات خیلی سریع در خاک غیر فعال میشود. سمپاشی بهتر است در ساعات آفتابی وغیرابری انجام شود. گزارشهایی گویای و مرگ در نتیجه ی خوردن میزانی اندک از کنسانتره ی مایع داده شده است. مرگ و میر، عمدتاً براثر فیبره شدن پیشرفته ی ششها همراه با آسیب کبد و کلیه نتیجه شده است. پاراکوات با نام تجارتی گراماکسون(Gromoxone) و فرمولاسیون SL20% در بازار موجود است.
موارد مصرف: علیه گیاهان هرزه(پهن برگ و باریک برگ) درختان میوه هسته دار و مرکبات، زرد پیچک رشقه و شبدر و اسپرس، نیشکر و کچالو.

مقدار مصرف:

برای درختان رزاسه و مرکبات 5-3 لیتر در هکتار وقتی ارتفاع علفها 15-10 سانتی متر است.
برای زرد پیچک رشقه وشبدر5-3 لیتر در هکتار بعد از رویش زرد پیچک ، برای نیشکر 5-3 لیتر در هکتار ، برای کچالو 3 لیتر در هکتار بعد از سبز شدن علف و قبل از رویش کچالو

 منابع :

1- شیمی.پرویز (زرد پیچک و مبارزه با آن زیتون شماره 133)

2- مداح. محمد باقر .(زرد پیچک رشقه و مبارزه با آن  از انتشارات ترویج شماره 163)   

3- مظاهری علی . (بیولوژی زرد پیچک و طریق مبارزه با آن در مزارع در دومین گنگره گیاهشناسی)