مقدمه
آماده کردن زمین برای کشت
سایبین [ Glycine max (L.) Merrill] یک نبات مهم غذایی بوده وموارداستعمال ان روزبه روزانکشاف می نماید چنانچه درصنعت نیزاهمیت زیادی راکسب کرده ودرجمله نباتات بسیارپرارزش قرارمیگیرد.هدف عمده واساسی ازبذرسایبین تهیه آرد واستخراج روغن است . اما برعلاوه ازاین نبات درممالک پیشرفته مفاد زیادتری رابه دست می آورند که دربلند بردن اقتصاد مملکت سهم بارزی دارد قبل ازاینکه راجع به اهمیت اقتصادی این نبات به پردازیم اولآ لازم است که قدری درباره اهمیت بیوشمی این نبات سخن گفته اعضای مهم ترکیبی این نبات را بدانیم. درسایبین نظربه انواع آن (33-45)% پروتین 15-25% شحم میباشداهمیت بیوشمی این نبات درآن است که درروغن سایبین ویتامینها وجود دارد. ازمطالعه خواص فزیولوژیکی نبات سایبین معلوم شده است که پروتین آن نزدیک پروتین گوشت می باشد وهم پروتین آن دارای فاسفوریک اسید ولیستین میباشد پروتین که ازسایبین به دست می آید خیلی اقتصادی وارزان میباشد ازاین رو دراکثر ممالک درحال رشد 12% آرد سایبین را با آرد گندم مخلوط کرده وازان نان تهیه نمایند. روغن تصفیه شده این نبات بعد ازروغن پنبه دانه وآفتاب پرست بهترین روغن نباتی میباشد که ازآن درپخت وپز غذا وتهیه دیگرخوراکه ها کارگرفته میشود.آرد این نبات برای تهیه اقسام نانهای شرین ساختن کلچه مکرونی ها ی مختلف وغذای مخصوص برای اطفال جهت نموی بهترجسم آنها وهم درساختن غذا برای آنانیکه به مرض قند دچار هستند به کارمیروند درطب ودواسازی ازخود نبات برای ترکیبات هورمونی وادویه های ضد چاقی واقسام پروتین ها وامینواسید ها استفاده نموده ازآرد آن جهت مخلوط کردن با ادویه استفاده میشوند. موارد استعمال این نبات درصنعت با مدنظرداشتن اهمیت اقتصادی ان قرارذیل است:
ازسایبین درصنعت جهت ساختن صابون، مهمات ومواد منفجره ، مواد ضد عفونی، صنعت شمع سازی وتهیه لوازم عایق های الکتریکی استفاده صورت میگیرد.ازسایبین درتهیه مواد اترپروفی وساختن وارنس ها رنگ های قابل حل درآب برای نقاشی استفاده میشود. ازسایبین در ترکیب کودهای کیمیاوی وساختن کاغذهای کاربن استفاده میشود
ازسایبین درساختن وسایل آرایش وهمچنان درساختن گریس وروغن برای بعضی ماشین ها به قسم ضد ضربه استفاده میشود. ازسایبین درساختن مواد حشره کش ومواد مخصوص خاموش کردن آتش وبلاخره درپارچه بافی نساجی ها نیز ازآن استفاده به عمل می آید.درمالداری ومرغداری ونیزبرای پرورش حیوانات ازآرد وکنجاره سایبین به صورت مختلف درتغذیه گاوهای شیرده مرغ ودیگرحیوانات استفاده میشود زیرا کنجاره این نبات درحدود69% پروتین دارد . همچنان این نبات اهمیت زراعتی زیاد رادارا است . ریشه نبات مذکورمانند همه نباتات خاندان لیگومی دارای ساختمان مخصوص است که نایتروجن را ذخیره کرده وخواص فزیکی خاک را تغیرمید هد شامل ساختن نبات سایبین درتناوب زراعتی نیزخیلی مفید واقع میشود.
ازسایبین درساختن وسایل آرایش وهمچنان درساختن گریس وروغن برای بعضی ماشین ها به قسم ضد ضربه استفاده میشود. ازسایبین درساختن مواد حشره کش ومواد مخصوص خاموش کردن آتش وبلاخره درپارچه بافی نساجی ها نیز ازآن استفاده به عمل می آید.درمالداری ومرغداری ونیزبرای پرورش حیوانات ازآرد وکنجاره سایبین به صورت مختلف درتغذیه گاوهای شیرده مرغ ودیگرحیوانات استفاده میشود زیرا کنجاره این نبات درحدود69% پروتین دارد . همچنان این نبات اهمیت زراعتی زیاد رادارا است . ریشه نبات مذکورمانند همه نباتات خاندان لیگومی دارای ساختمان مخصوص است که نایتروجن را ذخیره کرده وخواص فزیکی خاک را تغیرمید هد شامل ساختن نبات سایبین درتناوب زراعتی نیزخیلی مفید واقع میشود.
درتناوب زراعتی نبات سایبین بعد از گندم زمستانی جواری سبزیجات منجمله دربذرتوام با جواری بذرمیگردد
دراطراف ریشه خود دارای ساختمان های کوچک گره مانند به نامnodule بوده که درطول فصل نمویی خود میتواند 80-90 کیلوگرام نایتروجن رادرفی هکتارزمین بشکل قابل استفاده نبات نصب کند .درمزارع که قلت نایتروجن درآن وجود دارد کشت سایبین به صورت موئثردرموجودیت بکتریای مخصوص Japanicum rhizobium امکان دارد حاصل را بیشتراز30% بلند ببرد یعنی نبات سایبین مخصوص زمین های ضعیف می باشد. باکشت نمودن نبات سایبین خواص فزیکی خاک را بهترساخته وبرای کشت نبات دیگرنایتروجن رابه شکل قابل استفاده درزمین ذخیره میکند. استفاده ازکاه سایبین به حیث (mulch) تخریبات خاک وفرسایش آنراکنترول نموده وبرای غرس نهال های جوان مساعد میسازد وسایبین باعث نرم شدن زمین گردیده که عملیات زراعتی را سهلترمیسازد درصورتیکه سایبین با بکتریای مخصوص ان معامله(Inoculation) شده باشد به طورموفقانه تحت شرایط مختلف محیطی نموکرده میتواند.
دراطراف ریشه خود دارای ساختمان های کوچک گره مانند به نامnodule بوده که درطول فصل نمویی خود میتواند 80-90 کیلوگرام نایتروجن رادرفی هکتارزمین بشکل قابل استفاده نبات نصب کند .درمزارع که قلت نایتروجن درآن وجود دارد کشت سایبین به صورت موئثردرموجودیت بکتریای مخصوص Japanicum rhizobium امکان دارد حاصل را بیشتراز30% بلند ببرد یعنی نبات سایبین مخصوص زمین های ضعیف می باشد. باکشت نمودن نبات سایبین خواص فزیکی خاک را بهترساخته وبرای کشت نبات دیگرنایتروجن رابه شکل قابل استفاده درزمین ذخیره میکند. استفاده ازکاه سایبین به حیث (mulch) تخریبات خاک وفرسایش آنراکنترول نموده وبرای غرس نهال های جوان مساعد میسازد وسایبین باعث نرم شدن زمین گردیده که عملیات زراعتی را سهلترمیسازد درصورتیکه سایبین با بکتریای مخصوص ان معامله(Inoculation) شده باشد به طورموفقانه تحت شرایط مختلف محیطی نموکرده میتواند.
خواص بیولوژیکی:
نبات سایببین یک ساله ودارای ارتفاع 1 -1.5 مترمیباشد این نبات دارای ریشه اصلی واساسی بوده که حتی تابه عمق 1.5 متربه زمین فرومیرود ساقه ان راست ودارای شاخچه های متعدد است که توسط پتهای نصواری رنگ ویامویک های جلادارپوشیده شده است .این نبات سه برگه بوده ودرانتهای برگ شکل بیضوی یا نوک داررابه خوداختیارمیکند دروقت پخته شدن ازاکثرانواع آن برگ ها میریزد پلی های که درآن تخم جا دارد بعضآ راست وبرخی شکلی ماکو را داشته وتوسط پت های نازک پوشیده است که هر پلی دارای 2-4 دانه تخم به خود جای میدهد وزن جسامت تخم ها فرق نموده وزن (1000) دانه تخم سایبیین نظربه انواع آن از400-500 گرام میباشد که البته مربوط به جسامت تخم است. رنگ های تخم این نبات عمومآ زرد- سبز- نصواری وبعضآ سیاه میباشد این نبات درتمام اراضی به شرط که خوب زه کشی شده باشد وهم آب فراوان داشته باشد بذر شده میتواند یعنی خاک مناسب برای نبات سایبین نیمه کلی نرم ونیمه ریگی ودارای پی اچ. 6-5 , 5 باشد مساعد تراست رطوبت زیاد وهوای مرطوب باعث سکتگی درنموی نبات نمی شود. همچنان این نبات درابتدا نمویعنی ازوقت سبزشدن تا زمانیکه به گل کردن شروع میکند با مقایسه پنبه مقاومت بیشتر وطولانی تر با خشکی دارند اما بر عکس از تاریخ گل کردن تا رسیدن دانه کمبود رطوبت بطور قابل ملاحظه موجب نقصان حاصل میگردد. رطوبت زیاد هوا در رشد و نمو و افزایش پلی ها اثر مثبت دارد. ولی در صورت که مداوم و بیش از حد ممکن نباشد شرایط مناسب را برای پیدایش امراض قارچی فراهم میکند.اندازه حرارت بالای مراحل مختلفه حیات این نبات تاثیر دارد. تحقیقات که در این باره در امریکا و بعضی ممالک دیگر بعمل آمده نشان میدهد که موقع تشکیل دانه حرارت در حدود 30 درجه سانتی گرید در ازیاد فیصدی روغن رول عمده دارد. اگر درجه حرارت از درجه حرارت متذکره بلند تر شود یعنی در حدود 36-38 درجه سانتی گراد برسد و مدت زیاد عین حرارت ادامه پیدا کند همان است که در رشد ونموی نبات وقفه رونما گردیده و به حرارت 38-40 درجه سانتی گراد باعث کم شدن تعداد گل و کمی پلی ها گردیده که در بالاخره باعث نقصان و کمی حاصل میگردد. مناسب ترین درجه حرارت برای سایبین 27-32 درجه سانتی گراد است که در نشو و نموی آن کمک میکند. این نبات به حرارت 6-8 درجه از خاک سر میزند و همچنان سایبین به مقابل مقدار کافی نور و طول روز حساسیت زیاد دارد یعنی طول روز و نور کافی علاوه بر آن که در رشد و نموی نبات کمک خوب مینماید در تشکل گل آن نیز کمک میکند در صورتیکه طول روز کمتر از حد معین باشد رشد نبات به علت کافی نبودن عمل فوتو سنتیز برای جبران مواد لازم که در طول شبانه روز به مصرف میرسد دچار وقفه میشود طوریکه از تحقیقات بر می آید که برای رشد این نبات بطور متوسط طول روز باید 14.5 ساعت باشد.
انتخاب تخم
برای انتخاب تخم با کیفیت باید این نکته مدنظر گرفته شود که آیا نبات به مقصد علوفه زرع میشود یا این که به مقصد استخراج روغن و به دست آوردن دانه. در موقع انتخاب نوع تخم برای بذر باید قابلیت توافق نوع مورد نظر با شرایط اقلیمی و خاک منطقه در نظرگرفته شود .نوع زود رس آن 91 روز نوع دیر رس آن 152 روز در زمین باقی میماند. البته باید طول عمر نبات با توجه به حرارت خاک (19 درجه سانتی گراد) ، طول روز 14.5 ساعت و موسم یخ بندی در خزان را باید مد نظر گرفت. از روی شرایط فوق نوع نبات انتخاب و بذر گردد که به شرایط نام برده مطابقت داشته باشد.موقعیت جغرافیایی مزرعه نیز در انتخاب نوع اهمیت دارد. هر نوع نبات با عرض البلد های خاص قابلیت انطباق دارد. باید منطقه مناسب به آن انتخاب گردد. اگر دو ناحیه با عرض البلد جغرافیایی مشابه واقع بوده طول شبانه روز هر دو منطقه یکسان باشد و تنها ارتفاع آن دو منطقه از هم فرق داشته باشد. درین صورت درجه حرارت خاک و تاریخ فرا رسیدن سرما دوعامل دیگراست که باید دروقت انتخاب نوع نبات به آن اهمیت قایل شد.
طریقه بذرنبات سایبین
آماده کردن زمین برای کشت
برای به دست آوردن محصول بهترباید بستر زمین تا اندازه نرم باشد زمین تحت بذردرحدود 10 روز قبل ازکشت باید اماده شود تا درظرف این مدت گیاهان هرزه شروع به نموکرده وازبین برده شوند درموقع که کشت به صورت آبی صورت گیرد باید مزرعه خوب هموار بوده وبعد ازکشیدن جویه ها آبیاری شود که پستی وبلندی ان اصلاح شده ودرموقع آبیاری اب روی بستر بذر قرار گیرد.
روش کشت:
این نبات رابرای استفاده ازدانه آن باید حتماً خطی بذرنموده تا عملیات ازقبیل خیشاوه کتمن کاری وکلتواتربرای ازبین بردن گیاهان هرزه به سهولت اجرا شده بتواند درمناطق که کشت سایبین به طریقه آبی صورت میگرد فاصله یک خط تا خط دیگر(فاصله بین دوخط60-45 سانتی متر) توصیه میگردد تجارب نشان میدهد که کشت سایبین دراین فاصله نسبت به کشت فاصله وسیعتر ازان درحدود 15% حاصل بیشتربارآورده است . درمناطق که بذ رسایبین به صورت للمی صورت میگیرد ، مقدار بارنده گی به حد کافی است ،کود کافی هم استعمال میگردد وازجانب دیگرزمین حاصل خیز میباشد باید فاصله از90-75سانتی متردربین دوخط باشد اگربذرسایبین به مقصد علوفه ویا کود سبزباشد باید فاصله خطوط حتی المقدور کم باشد اگررطوبت کافی وزمین حاصل خیز باشد بهتراست تخم راتوسط دست به روی زمین پاش داده زیرا دراین صورت علوفه به دست آمده خوبتراما اجرای این عملیه درمناطق خشک باعث نقصان حاصل میگردد.
وقت مناسب بذر:
بهترین زمان مناسب کشت این نبات زمان است که ازیک طرف حداقل درجه حرارت هوابه (19درجه سانتی گرد) باشد وازجانب دیگرطورکه درگذشته ذکرنمودیم طول روز 14،5 ساعت باشد.
مقدارتخم ریز:
قبل ازتعیین مقدارتخم ریز درفی واحد زمین باید ازهرچیز بیشتر درفیصدی نموی نبات توجه کرده زیرا تخم این نبات خیلی زود قوه نمو خود را از دست داده و فیصدی جوانه زدن آن کاهش مییابد.حتی ازبذرتخم های که دوسال ازایشان گذشته باشد خودداری کرد. بعد ازان با توجه به فیصدی جوانه زدن ، مقدارتخم ریز طوری محاسبه گردد که درهریک متر طول (40-35) دانه تخم سالم قابل نموقرار بگیرد که اگر این موضوع به دقت وارسی گردد درنتیجه ان مقدارحاصل بلند رفته نبات سبز ومناسب رویده رشد کرده وباعث کمی نشوونموی گیاهان هرزه میگردد که دارای اهمیت فوق العاده خوب دربرداشت حاصل میشود برعکس درصورتیکه نبات به قسم صحیح رشد نکرده وطورمناسب نه روید ساقه های هربوته به صورت گسترده رشد نموده وپلی های محتوی دانه نزدیک سطح زمین قرارگرفته وموقع برداشت حاصل خصوصاً به طرق مکانیزه قسمت ازآنها ریخته وازبین میرود که نقصان درحاصل تولید میگردد باذکرشرایط فوق الذکراگربه طریق خطی به فاصله (90-75)سانتی متر بذرمیشود برای هرجریب-(139-)کیلوگرام تخم کافی است. هرگاه فاصله بین بته ها از(60-40) سانتی مترمتغیر باشد درفی جریب از(20-13) کیلوگرام تخم بذرباید درنظرگرفت.
عمق بذر:
درموقع بذرعمق بذربه جنسیت خاک و درمحل که رطوبت کافی به ان برسد تعلق میگیرد چنانچه دراراضی نسبتا کلی عمق بذرآن (3-4) ودرزمین های ریگی عمق بذراز(4-6) سانتی مترصورت میگیرد.علاوه برسطح رطوبت وسختمان خاک درعمق بذر وجود عوامل ناشی ازباد وگرمی های هوا نیزباید تا اندازه درنظرگرفته شود .
مقدارکود :
سایبین زمانی میتواند حداکثر استفاده را ازمواد موجوده خاک بنمایند که(pH) خاک درحدود5-6.5 بوده وهم بکتریای مخصوص(Rhizbium) در ریشه آن به اندازه کافی موجود باشد. همان طوریکه ذکرشد با وجود باکتریا های مورد نظر در روی ریشه استعمال 30کیلوگرام نایتروجن خالص درفی هکتار یا6کیلوگرام نایتروجن خالص درفی جریب در موقع بذرضروری وحتمی است زیرادراین گونه موارد استعمال نایتروجن محرک نبات درجذب بیشترفاسفورس نیزمیگردد تعیین مقدار پوتاشیم وفاسفورس لازم درهرواحد زمین متناسب به شرایط هرمحل ومستلزم تجزیه خاک متفاوت میباشد اما با وجود همه مقدار کودمناسب برای بذردرممالک دیگر که زرع این نبات دران ممالک رونق خوب پیداکرده قرارذیل اند.
نایتروجن خالص ازقرارفی هکتار(45)کیلوگرام، فاسفورس خالص ازقرارفی هکتار(60-90)کیلوگرام و پوتاشیم خالص ازقرارفی هکتار(45)کیلوگرام، سعی گردد که دانه های این نبات باکودکمیاوی درتماس مستقیم قرارنگیرند ازهمین جهت باید کود راقبلا روی زمین پخش کرده وزیرخاک مینماید ویا به صورت جویه ها به فاصله 5سانتی کنارخطوط کشت به عمق 3-7سانتی دورترازتخم متناسب باعمق کشت بریزید. قلت مقدار منگانیزدرخاک ازتغییر رنگ در برگ های نبات فهمیده میشود دربعضی ازمناطق درنواحی بین رگ برگ ها رنگ سبزکم رنگ ویا سبزسفیدیدار نظربه کمبود مقدارمگانیزمشاهده شده ولی رگ برگ ها به رنگ سبز تا وقتی که تمام برگ ها سفید شده باقی میماند و هم کمبود مگانیز عموما به شکل نقاط پراگنده درسطح نبات ظاهر میشود که باعث کاهش حاصل نظربه شدت کمبود منگانیز از(10-100%)میباشد این نقصان رامیتوان بامشاهده کمبود منگانیز با افزودن 2-3 کیلوگرام مگانیز درفی هکتارطورجبران نمود که از6-10کیلوگرام سلفیت منگانیزرا با 80-120 لیترآب مخلوط ودرمزرعه پاش داده اگرقلت مگانیز درمزرعه مشاهده شود بهتراست که 25 کیلوگرام سلفیت منگانیز را مخلوط با کود یکجا به زمین قبل ازبذراستعمال نمود که نتیجه ان به مراتب ازپاش دادن آن خوب است.
آبیاری :
نکته مهم وقابل توجه درآبیاری این نبات مواقع وفواصل ابیاری است. این نبات ازابتدا رشد تازمان گل کردن خشکی وکمبود آب را محتمل شده میتواند ولی ازتاریخ گل کردن تا تشکیل دانه نه باید درمعرض خشکی وکمبود رطوبت قرارگیرد. درکشت آبی قبل از کشت باید زمین به نحوآبیاری گردد که رطوبت تاعمق 150-180 سانتی متردرزمین نفوذ کند بعد ازان زمان ابیاری نظر به شرایط منطقه ومقدار خشکی هوا و مشاهده آثار پژمرده گی نبات متفاوت است. در هر صورت رطوبت خاک باید طوری باشد که رشد نبات دوچار وقفه نشود خصوصاً طوریکه ذکر شد مقداررطوبت وابیاری کافی ازشروع گل تارسیدن تخم حایزاهمیت است وعدم توجه به ان به مقدارقابل ملاحظه بالای محصول اثرداشته وحاصل راکم میسازد.
نکته مهم وقابل توجه درآبیاری این نبات مواقع وفواصل ابیاری است. این نبات ازابتدا رشد تازمان گل کردن خشکی وکمبود آب را محتمل شده میتواند ولی ازتاریخ گل کردن تا تشکیل دانه نه باید درمعرض خشکی وکمبود رطوبت قرارگیرد. درکشت آبی قبل از کشت باید زمین به نحوآبیاری گردد که رطوبت تاعمق 150-180 سانتی متردرزمین نفوذ کند بعد ازان زمان ابیاری نظر به شرایط منطقه ومقدار خشکی هوا و مشاهده آثار پژمرده گی نبات متفاوت است. در هر صورت رطوبت خاک باید طوری باشد که رشد نبات دوچار وقفه نشود خصوصاً طوریکه ذکر شد مقداررطوبت وابیاری کافی ازشروع گل تارسیدن تخم حایزاهمیت است وعدم توجه به ان به مقدارقابل ملاحظه بالای محصول اثرداشته وحاصل راکم میسازد.
عملیات میخانیکی:
این نبات درابتدای نمو به خیشاوه وکتمن کاری ضرورت مبرم دارد خصوصا کتمن کاری برای شکستاندن قشرسخت زمین وکلوخ های زمین ازمرحله نمو الی زمانیکه نبات ساقه قوی پیدا میکند حتمی است درغیران شاید قسمیکه لازم است ساقه نبات خوب قوی نشده وبرداشت شاخچه ها و برگ وباد شدید را تحمل نتوانسته بروی زمین چپه شده ودراثرآبیاری با گل ولای ملوث شده ونبات ازبین میرود.
برداشت حاصل:
موقع چیدن این نبات زمان است که دانه ها کاملا رسیده و روی بته به طور طبیعی خشک شده باشد که دربالای بته به جز پلی وکپسول های دانه دیگرکدام برگ سبزباقی نمانده ورطوبت بته درحدود (40%) باشد اگرقبل ازموقع این نبات چیده شده باشده بعد ازچندی چملکی دردانه پیداشده وتخم نبات شکل نامرغوب به خود میگیرد که درعین حال قوه نامیه خودرا نیز زود ازدست میدهد و همین طورتا اخیر برداشت حاصل باعث ریزش وازدست دان مقدارمحصول میگردد به طورمثال اگردریک مترمربع 40 دانه این نبات ریخته باشد خساره آن دریک هکتار(65)کیلوگرام ودریک جریب درحدود13کیلوگرام میشود.
ذخیره:
ذخیره گاه که محصول این نبات نگهداری میشود باید پاک و عاری از هر نوع آلودگی باشد. حشرات در ذخیرگاه قبل از ورود محصول به ذخیرگاه کنترول شود. مقدار رطوبت تخم از 13 فیصد بیشتر نگردد . در صورت که تخم سایبین در خریطه های پلاستیکی ذخیره میشود باید رطوبت از 8 الی 9 فیصد تجاوز نکند . ذخیره تخم سایبین در خریطه های پلاستیکی فابلیت ذخیره آنرا بیشتر میسازد.
ذخیره گاه که محصول این نبات نگهداری میشود باید پاک و عاری از هر نوع آلودگی باشد. حشرات در ذخیرگاه قبل از ورود محصول به ذخیرگاه کنترول شود. مقدار رطوبت تخم از 13 فیصد بیشتر نگردد . در صورت که تخم سایبین در خریطه های پلاستیکی ذخیره میشود باید رطوبت از 8 الی 9 فیصد تجاوز نکند . ذخیره تخم سایبین در خریطه های پلاستیکی فابلیت ذخیره آنرا بیشتر میسازد.
No comments:
Post a Comment